ประวัติอำเภอพระพุทธบาทในสมัยโบราณเมื่อยังไม่มีอำเภอพระพุทธบาทนั้น การปกครองบริเวณพระพุทธบาทสมัย กรุงศรีอยุธยาในรัชกาลสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ได้โปรดกำหนดเขตท้องที่จากรอยพระพุทธบาทออกไปด้านละโยชน์ (16 กิโลเมตร) แล้วทรงตั้งเมืองพระพุทธบาทขึ้น จัดเป็นเมืองชั้นจัตวาขึ้นกับกรุงศรีอยุธยา เมืองพระพุทธบาทนี้คงเป็นเมืองตลอดมาจนถึงรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าให้จัดการปกครองหัวเมืองแบบใหม่ โดยตั้งเป็นมณฑลเทศาภิบาลขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2437 ยุบเมืองพระพุทธบาท เป็นอำเภอให้ขึ้นอยู่กับเมืองสระบุรีตามเดิม ต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกาประกาศยกฐานะกิ่งอำเภอพระพุทธบาท เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน พ.ศ. 2499
สถานที่สำคัญและสถานที่ท่องเที่ยว
1.วัดพระพุทธบาทและรอยพระพุทธบาท รอยพระพุทธบาทนี้ค้นพบในสมัยพระเจ้าทรงธรรมแห่งกรุงศรีอยุธยาซึ่งพระองค์ทรงเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนาอย่างมาก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงบันทึกตำนานการพบรอยพระพุทธบาทไว้ในหนังสือ "บุณโณวาทคำฉันท์" ว่าในสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ราว พ.ศ. 2163-2171
2.บ่อพรานล้างเนื้อ ตั้งอยู่ในบริเวณเดียวกับวัดพระพุทธบาท ลักษณะเป็นบ่อหินขนาดย่อม ภายหลังได้มีการเปลี่ยนแปลงก่อเสริมปากบ่อขึ้น บริเวณปากบ่อมีรอยเข่าคนใกล้ๆ กันนั้นเป็นลานหินลาด และมีหลุมขนาดเท่ากระป๋องนมลึกลงไป เล่ากันว่า บ่อน้ำแห่งนี้เป็นบ่อที่พรานบุญนำเนื้อที่ล่าได้มาล้างเป็นประจำ จนปากบ่อเกิดเป็นรอยเข่า ส่วนหลุมที่ลึกลงไปนั้นเป็นรอยที่พรานบุญปักหอกไว้ขณะล้างเนื้อ หลุมปักหอกของพรานบุญนี้มีน้ำไหลออกมาตลอดทั้งปี
3.พิพิธภัณฑสถานพระพุทธบาท อยู่ในบริเวณเดียวกับวัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร เป็นที่เก็บศิลปวัตถุอันมีค่าไว้มากมาย อาทิ เครื่องทองของสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม เครื่องลายครามสังคโลก เครื่องทองสำริดโบราณ ศาสตราวุธโบราณ รอยพระพุทธบาทจำลอง ยอดมณฑปพระพุทธบาทเก่า พัดยศของพระสมัยต่างๆ รวมถึงท่อประปาสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
ประเพณีสำคัญ
ประเพณีตักบาตรดอกไม้ และถวายเทียนพรรษานับว่าเป็นประเพณีที่สำคัญของจังหวัดสระบุรี และมีแห่งเดียวของประเทศไทย โดยถือเอาวันเข้าพรรษา วันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 ของทุกปี จะมีประชาชนผู้เฒ่า ผู้แก่ และคนหนุ่มสาวทั่วไปต่างพากันไปทำบุญตักบาตรเนื่องในวันเข้าพรรษาที่วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร ซึ่งตามประเพณีชาวพุทธทั้งหลาย เมื่อเสร็จจากการทำบุญตักบาตรในตอนเช้าแล้ว ประชาชนโดยทั่วไปก็จะพากันไปเก็บดอกไม้ชนิดหนึ่ง มีลักษณะคล้ายต้นกระชายหรือต้นขมิ้นมีสีสันเป็นดอกสีเหลืองหรือสีขาวเรียกว่า "ดอกเข้าพรรษา" ซึ่งดอกไม้ชนิดนี้ชอบขึ้นตามไหล่เขา และจะมีเฉพาะช่วงเข้าพรรษา โดยจะมีการตักบาตรดอกไม้ในตอนบ่ายของวันเข้าพรรษา บริเวณวัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร ตำบลขุนโขลน อำเภอพระพุทธบาท
คำขวัญอำเภอพระพุทธบาท
มะพร้าวน้ำหวาน ปูนมาร์ลชั้นดี
พระพุทธบาทเป็นศรี ประเพณีตักบาตรดอกไม้
